http://d.yimg.com/gg/u/08bd7c728986768fffb111b548d22e867d8f3323.jpeg

پیش از پرداختن به ریشه ها و زمینه های پیدایش صهیونیسم ، لازم است با معنا و مفهوم صهیونیسم آشنا شویم .

كوه صهیون زادگاه و آرامگاه داوود پیامبر و جایگاه هیكل سلیمان نبی بوده است . گاه این وا‍ژه نزد یهودیان به معنای شهر قدس ، شهر برگزیده خداوند و شهر مقدس آسمانی به كار می رود به طور اعم ، بر سرزمین مقدس اطلاق می شود ، ولی در متون دینی یهود ، صهیون اشاره به آرمان و آرزوی ملت یهود برای بازگشت به سرزمین داوود و سلیمان و تجدد دولت یهود دارد . به دیگر سخن ، صهیون برای یهود ، سبل رهایی از ظلم ، تشكیل حكومت مستقل و فرمانروایی بر جهان است و از این رو ، (ما) یهودیان خود را فرزندان صهیون می دانند1 .


بنابراین ، صهیونیسم به نهضتی گفته می شود كه خواهان مهاجرت و بازگشت یهودیان به سرزمین فلسطین و تشكیل دولت یهود است . صهیونیسم گونه ای شووینیسم2 یا ناسیونالیسم افراطی است كه با خوار شمردن ملت ها و نژادهای دیگر و با غلوّ در برتر پنداشتن یهود ، در پی نیل به قدرت سیاسی برتر است . این جنبش در ( اول قرن 13 شمسی / نیمه دوم قرن 19 میلادی ) در اروپا پا به عرصه حیات گذارد ، ولی واژه صهیونیسم نخستین بار توسط تئودور هرتصل به كار رفت و سپس ناحوم ساكولو3 در كتاب تاریخ صهیونیسم4 از آن سخن گفت .من یهودی ام . . .

صهیونیسم تنها دارای ابعاد و معانی سیاسی (صهیونیسم سیاسی ) نیست ، بلكه ابعاد و معانی دیگری چون صهیونیسم كارگری ، فرهنگی ، دموكراتیك ، رادیكال و توسعه طلب را نیز در بر می گیرد . مشهورترین تقسیم صهیونیسم ، طبقه بندی آن به دو بخش سیاسی و فرهنگی ( دینی ) است كه اولی خواهان بازگشت یهودیان به فلسطین است و با تدوین كتاب دولت یهود توسط هرتصل در 1263 ش. / 1894 م. زاده شد .

ولی صهیونیسم فرهنگی با مهاجرت یهودیان در قرن 14 شمسی / 20 میلادی به فلسطین مخالف است ، بلكه در انتظار انسانی رهایی بخش5 در آخر زمان نشسته است كه یهودیان و تمام آدمیان را به سرزمین ابراهیم و موسی با سرزمین نجات بازگرداند6 .

صهیونیسم از عبارتی دیگر ، به دینی و غیر دینی تقسیم می شود . صهیونیسم دینی اندیشه ای است كه معتقد است ، بازگشت به سرزمین موعود در همان زمان كه پروردگار مشخص فرموده و به شیوه ای كه تعیین می كند ، انجام خواهد شد و این كار به دست بشر انجام پذیر نیست . پیروان این اندیشه ، گروهی یهودی ( صهیونیسم ) و شماری عیسوی7 ( صهیونیسم مسیحی ) هستند . در برابر ، در صهیونیسم غیر دینی و غیر یهودی ، كسانی جای دارند كه با تكیه بر استدلال های تاریخی ، سیاسی و علمی به اسكان یهودیان در فلسطین مشروعیت می بخشند . این همان صهیونیستی است كه صهیونیسم لائیك خوانده می شود و تنها مفاهیم سیاسی خویش را به زبان دین بیان می كند . بنابراین ، صهیونیسم همواره به معنای یهودیت نیست ، بلكه گاه به مفهوم حركتی برای غیر یهودی كردن یهودیت نیز به كار می رود8 .